ارگونومی کار با کامپیوتر چیست؟
پس از اختراع ماشين بخار و به تبع آن گسترش مكانيزاسيون و صنعتی شدن در دنيای كار، شايد هيچ پيشرفت تكنولوژيكی ديگری تا به امروز به اندازه اختراع كامپيوتر نتوانسته است نحوه كار انسان ها و سازمان ها را دگرگون سازد. در دنيای كار، كامپيوتر توانسته است روش كاركردن و سازماندهی امور را به طور اساسی تغيير دهد. كامپيوتر محيط كار و زندگي ما انسان ها را دچار تغييراتی شگرف نموده است و لذا به منظور مقابله با عوارض نامطلوب ناشی از اين تغييرات وسيع، لازم است متخصصين ارگونومی به كمك طراحان بشتابند تا بتوان محيطی مناسب با قابليت ها و توانايی های انسان ها طراحي نمود. طي سه دهه گذشته، با گسترش و نفوذ كامپيوتر در تمامي عرصه های صنعتی و اجتماعی، آسيب های اسكلتی- عضلانی در اندام فوقانی به طور چشمگيری افزايش يافته است به طوری كه هم اكنون بيش از نيمی از آسيب های مرتبط با كار، ناشي از كار با كامپيوتر مي باشد. كار با كامپيوتر به خستگی عضلانی و ناراحتی بويژه در نواحی كمر، شانه، بازو و گردن منجر مي شود. همچنين در صورتی كه كار با كامپيوتر به صورت طولانی، در ايستگاه های كار غير ارگونوميك و با وضعيتهای نامناسب بدنی انجام پذيرد، در دراز مدت شانس ابتلا به آسيب های اسكلتي- عضلاني در كاربران به ميزان قابل توجهي افزايش خواهد يافت. ارگونومی عبارت است از علم تطبيق مشاغل با كاركنان با در نظر گرفتن ضرورت های شغلی و ظرفيت های جسماني و رواني افراد. در طراحي ايستگاه های كار با كامپيوتر، به نحو گسترده ای از علم ارگونومی استفاده مي شود. در شرايطی كه ايستگاه كار به نحوی مناسب طراحي نشود، همچنين در صورتي كه تجهيزاتی با طراحی غيرارگونوميك مورد استفاده قرار گيرند و هنگامي كه مشاغل و وظايف به خوبی سازماندهی نشوند، مواردی از مشكلات جسماني ناشی از كار با كامپيوتر بروز خواهند كرد.
مخاطبان دوره ارگونومی کار با کامپیوتر
-
مهندسان ایمنی و بهداشت
-
آتش نشانان
-
سرپستان HSE
-
مدیران و سرپرستان
-
کارمندان اداری سازمان ها
سرفصل های دوره ارگونومی کار با کامپیوتر
1- بخش اول
وضعيت مطلوب قرارگيری بدن در حين كار با كامپيوتر
كار كردن با وضعيت بدنی خنثی، استرس وارده به ماهيچه ها، تاندون ها و سيستم اسكلتی را كاهش داده و ريسك ابتلا به اختلالات اسكلتی- عضلانی را كاهش مي دهد.
اعمال نيرو
از اعمال نيرو معمولاً به عنوان فعاليت های شديد فيزيكی مانند، بلند كردن بار سنگين يا هل دادن آن، تعبير مي شود. كار با كامپيوتر به ندرت به اين نوع فعاليت های فيزيكی نياز دارد. اما وظايفی وجود دارند كه نيازمند نيرويی متمركز هستند و مي توانند گروهی از ماهيچه های كوچك تر موضعی را درگير كنند.
تكرار
برخي از كارهای كامپيوتری در ايستگاه كار بسيار تكراری هستند. ممكن است كاربر در سرعت زياد، حركت های مشابهی را با تكرار زياد و تفاوت اندك انجام دهد. هنگامی كه حركت ها به صورت مكرر و در مدت زمان طولانی انجام مي شوند، زمان كافی برای بازيابی (احيا) ماهيچه ها و تاندون ها وجود ندارد.
مشكلات بهداشتی ناشی از كار با كامپيوتر
مشكلات بينايی
شكايت از مشكلات بينايی، شايع ترين شكايت در ميان كاربران كامپيوتر است. به طور عمده مشكلات بينايی منجر به بروز ناراحتی های فيزيكی می شوند.
اختلالات اسكلتی – عضلانی
گزارش به موقع و سريع علائم و نشانه های اختلالات اسكلتی- عضلانی حائز اهميت است. چرا كه مانع از آسيب های جدی و زيان های دائمي می شود.
2- بخش دوم
ملاحظات ارگونومی در اجزای ايستگاه كار با كامپيوتر
مانيتور
انتخاب مانيتور مناسب و قرار دادن آن در جای مناسب به كاربر كمك می كند تا فشارهای شديد، وضعيتهای بدنی نامطلوب و خيرگی را كاهش دهد.
فاصله چشم ها تا مانيتور
مانيتورها در فاصله ای دور يا نزديك نسبت به كاربر قرار می گيرند وضعيت نامطلوبی را به كاربر تحميل كرده و منجر به وارد آمدن فشار به چشم ها می شود. نگاه كردن به فواصل خيلی دور باعث می شود كاربر به جلو خم شده و برای ديدن متن های با فونت ريز با مشكل مواجه شود.
زاويه و ارتفاع ديد
كار با سر و گردن متمايل به طرفين در زمان طولانی باعث عدم توازن و انحراف عضلات و افزايش خستگی و درد گردن مي شود.
زمان ديد
نگاه طولانی مدت به مانيتور می تواند باعث خستگی و خشكی چشم ها شود. اغلب كاربران در هنگام نگاه به مانيتور، كمتر از ساير اوقات پلك می زنند.
وضوح ديد
در مانيتورهايی كه به ميزان زيادی به طرف اپراتور يا دور از آن خم مي شوند مطالب و آيكون ها بر روي صفحه نمايشگر غيرطبيعی به نظر رسيده و ديدن و خواندن آنها مشكل می شود. همچنين وقتی مانيتور به عقب خم مي شود، نور چراغ سقف باعث ايجاد درخشندگی و در نتيجه خيرگی در حين نگاه به صفحه مانيتور می شود.
صفحه كليد
در هنگام انتخاب صفحه كليد می بايست به تلفيق آن با ديگر اجزا ايستگاه كار مانند موس و پد موس توجه نمود.
جانمايی صفحه كليد – ارتفاع
ممكن است كليدها، وسايل مكان نما يا سطوح كاری كه بسيار بالا يا پايين هستند منجر به وضعيت نامطلوب مچ، بازو و شانه ها شوند.
جانمايی صفحه كليد- فاصله
صفحه كليد يا موس هنگامی كه خيلی به كاربر نزديك يا از آن دور است، باعث مي شود كاربر با وضعيت های نامطلوب مانند كشيدن دست ها، خم شدن نيم تنه به جلو و آرنج هايی با زاويه زياد فعاليت كند.
طراحي و استفاده
صفحه كليد معمولی می تواند كاربر را مجبور كند مچ دستانش را از پهلو خم كند تا به تمامی كليدها دسترسی داشته باشد صفحه كليدهای شيبدار باعث می شوند مچ دست ها به سمت بالا خميده شوند.
موس
هنگام ارزيابی ايستگاه كار با كامپيوتر فاكتورهای زير در ارتباط با موس مورد توجه قرار گيرند.
جانمايی موس
هرگاه موس نزديك صفحه كليد نباشد، هنگام استفاده از اين وسيله كاربر در معرض وضعيت های نامطلوب، استرس تماسی يا اعمال فشار زياد به دست قرار می گيرد.
اندازه، شكل و تنظيم موس
شكل و اندازه نامناسب موس می تواند استرس وارده را افزايش داده و باعث ايجاد وضعيت های نامطلوب و در نتيجه فشار بيش از حد گردد.
تكيه گاه مچ/ كف دست
تنظيم مناسب صفحه كليد و موس به ايجاد ايستگاه كاری راحت و ثمربخش كمك می كند. همچنين استفاده از تكيه گاه مچ يا كف دست نيز راحتي كاربر را افزايش مي دهد.
هولدر (نگهدارنده) برگه ها
نگهدارنده برگه ها، داده ها و اطلاعاتی را كه نياز است تايپ شده يا وارد كامپيوتر شوند، نزديك به كاربر و مانيتور نگه می دارد.
ميز
ميز با طراحی و تنظيم مناسب، فضای كافی برای پاهای كاربر را فراهم آورده و فضای لازم برای جانمايی اجزاء و لوازم كامپيوتر و فشارهای نامطلوب را به حداقل می رساند.
فضای روي ميز يا سطح كار
فضای محدود در سطح كار مي تواند باعث شود كاربران، اجزاء كامپيوتر و ساير وسايل را در موقعيتی نامناسب جای دهند.
نواحي زير ميز يا زير سطح كار
فضای ناكافی در زير سطح كار می تواند نتيجه طراحی ضعيف يا بی نظمی زياد باشد.
صندلی
صندلی كه خوب طراحی و به نحو مناسبی تنظيم شده باشد، يكی از عناصر اصلی ايستگاه كار ايمن با بهره وری بالاست.
پشتی صندلی
تكيه دادن نامناسب پشت به صندلی و وضعيت های نامناسب می تواند به دليل اندازه نامناسب پشتی صندلی، جنس آن يا جابجايی آن باشد.
نشيمنگاه صندلی
استفاده از صندلی با نشيمنگاه خيلی بلند، مي تواند كاربر را مجبور كند تا در شرايطی كه پاهای كاربر بر روی زمين يا زير پايی تكيه نكرده اند، كار كند، يا باعث می شود به جلو صندلی متمايل شده و از پشتی صندلی فاصله بگيرد كه در اين صورت حفظ انحنای طبيعی شكل ستون مهره ها مشكل خواهد بود.
تكيه گاه دست
تكيه گاه دستی كه قابل تنظيم نبوده يا آنهايی كه به طور مناسب تنظيم نشده اند، می توانند كاربر را در معرض وضعيت های نامطلوب قرار داده يا تكيه گاه مناسب را تامين نكنند.
پايه
صندلي های دارای پايه های چهار پر يا كمتر تعادل كافی نداشته و پتانسيل واژگون شدن را دارند.
تلفن
امروزه بسياری از كارهای اداری پيرامون استفاده از تلفن و كامپيوتر به عنوان اجزا كليدی ايستگاه كار متمركز شده اند.
جانمايی و استفاده
قرار دادن تلفن در فاصله خيلی دور باعث می شود جهت دسترسی به آن كار تكراری در وضعيت نامطلوب انجام شده و در نتيجه به شانه ها، بازو ها و گردن استرس وارد می شود.
3- بخش سوم
ملاحظات ارگونومی در سازماندهی و طراحی محيط كار ( با كامپيوتر)
زیر سرفصل های این بخش به ترتیب زیر می باشند:
-
وظايف يكنواخت و تكراری
-
آموزش ناكافی
-
عوامل محيطی
-
روشنايی
-
خيرگی
-
تهويه
4- بخش چهارم
نرمش های مناسب در كار با كامپيوتر
زیر سرفصل های این بخش به ترتیب زیر می باشند:
-
نرمش های سر و گردن
-
نرمش های چشم
-
نرمش شانه ها
-
كشش پهلوها
-
كشش شانه ها به سمت بالا در حالت نشسته
-
خم شدن به جلو
-
چرخش پشت
-
كشش ستون فقرات در حالت نشسته
-
كشش مچ و انگشتان
جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید