آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری

آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری چیست؟

شرایط اضطراری یک حالت غیر قابل پیش بینی است که شرکت ها، کارگران و جامعه را تهدید میکند و باعث اختلال یا متوقف شدن عملیات می شود. شرایط اضطراری به دو دسته طبیعی و ساخت دست بشر تقسیم می شود. نظر به اینکه وضعیت های اضطراری معمولا به ندرت رخ داده و زمان وقوع آنها مشخص نمی باشد، از این رو لازم است برای مقابله با آنها هماهنگی ها لازم از پیش صورت گیرد. شناسایی پتانسیل ها و حفظ آمادگی جهت واکنش در شرایط اضطراری می تواند خسارات ناشی از اینگونه وقایع را به حداقل ممکن برساند. آمارها نشان می دهد 27 ساعت اول بعد از وقوع حوادث (غیر از آتش سوزی)، بحرانی ترین زمان نجات مصدومین است و هر چه آگاهی های کارکنان در زمینه نحوه حمل ونقل مصدومین و کمکهای اولیه بیشتر باشد، قابلیت و توان پاسخگویی و خدمت رسانی بیشتر بوده و از ایجاد تلفات در محیطهای کاری جلوگیری می شود.

مخاطبان دوره آمادگـی و واکـنش در شـرایط اضطـراری:

1- مسئولین و مدیران واکنش در شرایط اضطراری

2- مهندسان و کارشناسان

سرفصل دوره آمادگـی و واکـنش در شـرایط اضطـراری:

1- وضعیت اضطراری

وضعیت اضطراری رویداد برنامه ‏ریزی نشده‏ ای  است که در اثر آن افراد، تاسیسات و محیط زیست در معرض خطر جدی قرار می‌گیرند. این وضعیت اغلب نتیجه نقص دستگاه‌ها و یا خطا های انسانی به وقوع می‏ پیوندد.

2- تعاریف و اصطلاحات در شرایط اضطراری

• بحران: حادثه‌ای است که به صورت طبیعی یا بوسیله بشر به طور ناگهانی و به صورت فزاینده به وجود می‌آید و سختی و مشقتی را به جامعۀ انسانی تحمیل می‌نماید که جهت برطرف نمودن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق‌العاده می‌باشد.

• مدیریت اضطراری (مدیریت بحران): فرآیندی پویا است که به وسیله مشاهده سیستماتیک بحران ‌ها و تجزیه و تحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که بوسیلۀ آنها بتوان از بروز بحران‌ها پیشگیری نمود.

• مانور شرایط اضطراری: به اجرا درآوردن برنامه مقابله با شرایط اضطراری در یک حادثه فرضی را مانور شرایط اضطراری می گویند.

3- انواع وضعیت اضطراری

• تقسیم ‏بندی به لحاظ وسعت حادثه

• وضعیت اضطراری ملی
• وضعیت اضطراری محلی
• وضعیت اضطراری مختص مجتمع

• تقسیم ‏بندی به لحاظ منشاء حادثه

• بلایای طبیعی
• حوادث انسان‏ساخت

4- کمیته اضطراری

وضعیت های اضطراری معمولاً به ندرت رخ می دهند و زمان وقوع آنها مشخص نمی باشد، از این رو لازم است برای مقابله با آنها فعالیت های هماهنگ و مناسب انجام شود. این امر تنها با کمیته ای امکانپذیر است که توان لازم را برای واکنشی سریع داشته باشد.

5- مرکز کنترل اضطراری

به منظور رهبری و کنترل فعالیت های طرح اضطراری، بهره‌گیری از یک مرکز کنترل اضطراری لازم است. این مرکز باید خارج از منطقه خطر بوده و تا حد امکان مجهز به تسهیلات مناسب باشد.

6- شبکه واکنش اضطراری

شبکه واکنش اضطراری، مجموعه‏ای است غیر‏متمرکز و متشکل از کمیته ‏های واکنش اضطراری که یک منطقه جغرافیایی خاص را تحت پوشش قرار داده و در هنگام بروز شرایط اضطراری در صورت نیاز وارد عمل می‏ شوند.

7- دستورالعملهای آمادگی و واکنش اضطراری

به منظور اثر بخشی یک طرح مدیریت اضطراری لازم است خطرات موجود در تاسیسات شناسایی شوند، آنگاه پس از بررسی و طبقه بندی خطرات مختلف باید به منظور مقابله با هر یک از حوادث، روش اجرایی مناسب جهت واکنش در شرایط اضطراری تدوین شود.

8- مراحل پیاده ‏سازی طرح اضطراری

• اقدامات حین وقوع (طرح مقابله)
• عملیات پس از وقوع (طرح بازیابی)
• عملیات مقدماتی یا اقدامات قبل از وقوع (طرح پیشگیری)

9- مفاهیم عمده در بحث اقدامات کنترلی

• حذف ریسک
• کاهش ریسک
• انتقال ریسک
• پذیرش ریسک

10- انواع سناریو در شرایط اضطراری

• سناریوی معجزه
• سناریوی فاجعه
• سناریوی بدبینانه
• سناریوی خوش بینانه
• سناریوی بدون شگفتی

11- گزارش حادثه اضطراری

هر فرد موظف است به محض مشاهده حوادث اضطراری از قبیل حریق، انفجار، و سایر شرایط غیر عادی مراتب را فوراً به مسئول اتاق کنترل آتش نشانی اطلاع دهد. لازم است فرد ضمن حفظ خونسردی موضوع را بوسیله تلفنهای مستقیم آتش(HOT LINE)  و یا سایر سیستمهای ارتباطی داخلی (بی‌سیم یا پیجینگ) و با ذکر دقیق محل وقوع و معرفی خود مطرح نموده و سپس با استفاده از وسایل اطفاء حریق و امکانات موجود در محل بمنظور مقابله با حریق تا رسیدن گروه آتش نشانی اقدام نماید.

12- بررسی اولیه در محل حادثه

درصورتیکه به تشخیص افسر آتش نشانی احتمال کنترل کامل حادثه نباشد، بلافاصله به رئیس ایمنی و آتش نشانی و در اوقات غیر اداری به کشیک ارشد مجتمع اطلاع داده می‌شود. بعد از حضور رئیس ایمنی و آتش نشانی و یا کشیک ارشد مجتمع در محل و انجام بررسی اولیه در صورت شدید بودن حادثه مراتب به کمیته اضطراری گزارش می‌شود.

13- تشکیل جلسه کمیته اضطراری

افراد کمیته یا نمایندگان آنها بلافاصله پس از آگاهی موظفند در محل تعیین ‌شده توسط رئیس ایمنی و آتش نشانی و یا کشیک ارشد تشکیل جلسه داده و با بررسی حادثه در صورت لزوم حالت فوق العاده را اعلام نمایند.

14- اعلام وضعیت اضطراری

اعلام وضعیت اضطراری به دستور رئیس کمیته و یا رئیس ایمنی و آتش نشانی و در وقت غیر اداری توسط کشیک ارشد مجتمع انجام می‌گیرد. بنا به دستور آنها آژیر خطر توسط مسئول اطاق کنترل آتش نشانی به صدا در می‌آید.

15- اطلاع از حادثه در شرایط اضطراری

هر یک از کارکنان موظفند به هنگام مشاهده حادثه با استفاده از وسایل ارتباطی موجود، بلافاصله مسئول اتاق کنترل را از وقوع حادثه مطلع نمایند.

16- به کار انداختن تجهیزات ایمنی و آتش نشانی

با به صدا در آمدن آژیر خطر لازم است افراد طبق وظایف محوله تجهیزات ایمنی و آتش نشانی را به کار انداخته و در مهار حادثه شرکت نمایند. در صورتی که به دلیل وسعت حادثه نیاز به کمک آتش نشانی شهری باشد، آتش نشانی به محض حضور در محل مسئولیت اصلی مقابله را به عهده خواهد گرفت.

17- توقف اضطراری در شرایط اضطراری

برای جلوگیری از گسترش وضعیت اضطراری لحاظ نمودن تدابیری برای توقف اضطراری ضروری می‏باشد. به این ترتیب به هنگام وقوع حادثه، ضمن اعلام وضعیت اضطراری با قطع جریان گاز و تخلیه خطوط لوله می‌توان از شدت اثرات حادثه کاست.

18- اقدامات امنیتی (حراست)

      اقدامات امنیتی مورد نیاز در شرایط اضطراری:

• قرق کردن صحنه حادثه
• حراست از منطقه حادثه و کنترل ورود و خروج
• ایجاد حصارهای موقت پس از تخلیه ایمن افراد
• استفاده از مواد جاذب مناسب در مسیر نشت مواد  

19- اقدامات حفاظتی

• اطفاء حریق
• حفظ و حراست تجهیزات
• جمع‏آوری ریخت و پاش مواد
• از سرویس خارج کردن تجهیزات

20- نجات و درمان مصدومین و انجام کمک‏های اولیه

علیرغم تمام تلاشهایی که به منظور کاهش صدمات انسانی در یک وضعیت اضطراری صورت می گیرد، احتمال اینگونه صدمات هیچگاه به صفر نمی رسد و در شرایط اضطراری معمولاً با صدمات جانی همراه هستند، به این منظور لازم است یک برنامه مدون برای انجام علمیات نجات و درمان مصدومین در تأسیات موجود باشد و افراد نیز آموزش کمک‏های اولیه دیده باشند.

21- تخلیه اضطراری و تجمع در محل های امن از پیش تعیین شده

در هنگام بروز یک وضعیت اضطراری لازم است که افراد غیر مسئول در محل‌های امن از پیش تعیین شده تجمع نمایند. افرادی که در مهار حادثه شرکت می‌کنند نیز پس از انجام وظایف محوله باید به محل های امن پناه ببرند. این محلها می تواند در خارج از تاسیسات نیز در نظر گرفته شود. لازم است افراد تا قبل از اعلام وضعیت عادی در این محل‏ها بمانند.

22- طرح تخلیه اضطراری

• تدوین یک زنجیرۀ شفاف فرامین
• تدوین روش های اجرایی تخلیه اضطراری
• تعیین افرادی به منظور ادامه یا توقف عملیات بحرانی
• تعیین وضعیت هایی که نیاز به تخلیه اضطراری دارند

23- پاکسازی محل حادثه

به منظور دستیابی به یک بازیابی سریع اولین کاری که باید انجام‌ گیرد آن است که فردی به عنوان مسئول عملیات پاکسازی وارد عمل شود. علاوه بر این لازم است لیستی از افراد به این منظور در دسترس باشد. این لیست نباید شامل افرادی باشد که در کمیته اضطراری عضویت دارند. در سرویس بودن سیستم‏ های حفاظتی در این مرحله از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا اثرات وضعیت اضطراری محتمل بعدی اغلب شدیدتر از وضعیت اولیه می ‏تواند باشد.

24- بررسی آسیب ‏های روانی ناشی از شرایط اضطراری

معمولاً به هنگام وقوع شرایط اضطراری سخت (وضعیت‏های بحرانی) بسیاری افراد دچار ترس و وحشت ناشی از حادثه می‏شوند که این وضعیت در آن‏ها حالت ماندگار به خود گرفته و ممکن است تا مدت‏ها پس از آن با کمترین تحریکی باعث به وجود آوردن حالت ‏های روانی در افراد شود. آماده کردن افراد جهت مواجهه با این حوادث و نیز مراقبت ‏های پس از حادثه به منظور جلوگیری از آسیب‏های روانی جدی به افراد در این حالت از اهمیت خاصی برخوردار است.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید