مدیریت حوادث (سیستم های گزارش دهی، بررسی و تحلیل حوادث)

مدیریت حوادث چیست؟

مساله ایمنی یکی از مهمترین چالشهای پیش روی کارفرمایان و کارگران در بخش صنعت می باشد. متاسفانه اغلب کارفرمایان، پرداختن به مساله ایمنی را صرفاً بالارفتن هزینه های موجود تلقی کرده و تلاش می کنند تا حد امکان به این مسئله نپردازند. در صورتیکه آمار نشانگر این حقیقت است که می توان با صرف هزینه های ناچیزی در زمینه ایمنی و شناخت خطرات موجود در حین کار با ابزار و ماشین آلات گوناگون در بخشهای تولیدی و صنعتی، از بروز خسارات جانی و مالی شدید تر پیشگیری نمود. در چنین محیط هایی شعار جهانى «اول ایمنى، بعد کار» بازتاب واقعى داشته و دارد و آنجا که سخن از ایمنى و بهداشت کار به میان مى‌آید، همه و همه بدون توجه به گرایش‌هاى فکرى، چه در مراجع قانون گذارى و چه در مراجع اجرایى یا علمى آن را تأیید مى‌کنند.

مخاطبان دوره مدیریت حوادث

1- مدیران و کارشناسان

2- مسئولین و افسران ایمنی واحدهای صنعتی

3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره مدیریت حوادث

1- تعاریف و مفاهیم ایمنی و بهداشت کار

• خطر بالقوه: شرایطی که دارای پتانسیل صدمه به افراد، خسارت به تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد و ... باشد.
• ایمنی: ایمنی میزان دوری از خطر تعریف شده است. ایمنی یک موضوع حفاظت نسبی از برخورد با خطرات است و کمیتی نسبی می‌باشد.
• خطر بالفعل: واژه خطر بالفعل بیان کننده قرارگرفتن نسبی در معرض یک خطر بالقوه می‌باشد ولی وقتی که یک خطر بالقوه وجود داشته باشد الزاماً یک خطر بالفعل را به همراه نخواهد داشت.
• حادثه ناشی از کار: حادثه یک رویداد یا واقعه برنامه ریزی نشده و بعضاً آسیب‌رسان و خسارت‌آور است که انجام، پیشرفت، یا ادامه کار را به صورت طبیعی مختل ساخته و همواره در اثر یک عمل یا انجام یک کار غیرایمن یا در اثر شرایط غیرایمن یا در اثر ترکیبی از این دو به وقوع می‌پیوندد.

2- قوانین ایمنی و سلامت حرفه‌ای در ایران

در هر یک از کشور‌ها برای ایمنی و سلامت محیط کار قوانینی وجود دارد که البته شدت و ضعف آن با توجه به میزان توسعه یافتگی کشور‌ها متفاوت است. در کشور ایران نیز قوانینی برای این منظور پیش بینی شده است و بعد از انقلاب نیز توجه ویژه‌ای به این امر شده است. برای صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی از سوی شورای عالی حفاظت فنی جهت تأمین ایمنی و وزارت بهداشت جهت سلامتی تدوین می‌شود که برای کلیه کارگاه ‌ها، کارفرمایان و کارآموزان الزامی است (ماده 85 قانون کار).

3- موازین مربوط به ایمنی و بهداشت کار

     موازین مربوط به مسائل ایمنی و بهداشت کار معمولا به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• موازین یا استاندارد‌های مربوط به ضوابط کلی: این دسته از موازین شامل اسنادی با عنوان کلی ایمنی و بهداشت کار، جلوگیری از حوادث ناشی از کار، خدمات خدمات بهداشتی کار و نیز بازرسی خدمات بهداشتی است.
• موازین مربوط به خطرات معین: این دسته شامل موازینی است که در جهت حمایت کارگران و به طور کلی کارکنان در مقابل نوع خاصی از مخاطره به تصویب رسیده است.
• موازین مربوط به ایمنی در بخش ‌های خاصی از فعالیت اقتصادی: این موازین همانطور که از عنوان آن بر می‌آید، شامل ضوابط، راهنمایی‌ها و توصیه ‌هایی برای پیشگیری از مخاطراتی می‌باشد که ممکن است در بعضی شاخه‌های فعالیت اقتصادی بروز کند.

4- روش‌های متداول بررسی و اقدام در زمینه بهداشت و ایمنی محیط کار

• روش‌های تامین سلامت کارکنان در محل کار: شامل روش‌های طبی، روش‌های کنترل محیط و روش‌های روانشناسی است.
• ارگونومی: به مطالعاتی اطلاق می‌شود که در آن ساخت ترکیب و سازمان کار طراحی تجهیزات شغل و محل کار در رابطه با عامل انسانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این روش‌ها به مسائل فیزیولوژیکی، ادراکی و تاحدی رفتاری انسان توجه می‌گردد.
• روش‌های بیومکانیکی: این روش‌ها تعامل فیزیکی بین انسان و سیستم مکانیکی اطراف او را مورد نظر داشته، ابزار، تجهیزات و تسهیلات محل کار را در این رابطه مورد مطالعه قرار می‌دهد.
• مهندسی سیستم ها: در این روش با توجه به اصول سیستم‌ها تمامی اجزای موجود شناسائی شده و با استفاده ار روش‌های تجزیه و تحلیل کمی مسائل ایمنی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
• روش‌های اکتشافی: در این روش‌ها با مطاله در نحوه توزیع و تشخیص بیماری‌ها و روش‌های آماری و مقایسه میزان سلامت و ایمنی مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
• روش‌های رفتاری: در این روش‌ها برای بررسی ایمنی و سلامت از متغیر هایی نظیر رضایت از کار، انگیزش، مشارکت و عواملی از این دست پرداخته می‌شود که در این مقاله از این روش‌ها نیز استفاده می‌شود.

5- مدیریت ایمنی و سلامت محیط کار

      تصادفات کمتر، بیماری‌ها و علائم استرس کمتر و وجود کیفیت زندگی کاری نتیجه موارد زیر است:

• بهره وری بیشتر مطابق با روزهای زیان و غیبت کمتر
• اثربخشی بیشتر از کارکنانی که بیشتر درگیر کار شده‌اند.
• کاهش نرخ ترک خدمت و غیبت مطابق با افزایش رضایت کارکنان
• نرخ انتخاب بالاتر به دلیل افزایش جذابیت سازمان به عنوان یک قسمت از کار
• کاهش نرخ استراحت ‌های پزشکی و استعلاجی و پرداخت ها به علت دعاوی علیه شرکت

6- اجزای برنامه ایمنی

• ایجاد پیوسته نظارت‌ ها و کنترل‌ها
• ایجاد تعهد و حمایت مدیریت عالی
• ایجاد اهداف ایمنی و سلامت حرفه‌ای
• ساختن پرونده‌های مناسب ایمنی و سلامت حرفه‌ای
• توسعه فلسفه عملیات مدیریت منابع انسانی و اهداف استراتژیک

7- چگونگی ایجاد یک برنامه جامع کنترل مخاطرات بالقوه

ایجاد و طراحی یک برنامه جامع کنترل مخاطرات بالقوه به نظر ساده می‌آید ولی در عمل بسیار پیچیده است. به طور کلی سه اصل در مدیریت کنترل جامع مخاطرات و بیماری‌های حرفه‌ای وجود دارد که باید به آن توجه کرد:

• کنترل علل حوادث
• مشخص کردن علل حوادث و آسیب‌های ناشی از کار
• به حداقل رساندن ضایعت ناشی از حوادث و آسیب‌های ناشی از کار

8- حادثه چیست

یک واقعه نامطلوب و ناخواسته است که در اکثر موارد یک حادثه واقعه ای برنامه ریزی نشده است که باعث جراحت، آسیب به اموال و خسارت می شود.

9- شبه حادثه (Near-Miss)

به عنوان (Near Hit) هم شناخته می شوند. حادثه ای است که خساراتی را به بار نیاورده است و باعث آسیب نشده است.

10- تعریف حادثه

• انجمن ملی ایمنی آمریکا

حادثه اتفاقی غیر قابل پیش بینی است که پیشرفت منظم یا روند تولید را قطع و یا مختل می سازد.

• سازمان بهداشت جهانی

حادثه واقعه ای پیش بینی نشده ای است که توسط فرد یا افراد به وقوع می پیوندد و نتیجه آن ایجاد ضرر و زیان قابل تشخیص است.

• سازمان بین المللی کار

حادثه، واقعه پیش بینی نشده و خارج از انتظاری است که سبب صدمه و آسیب شده و ممکن است در مراحل مختلف زندگی اشخاص رخ دهد.

11- ایمنی چیست

ایمنی درجه رهایی از ریسکها و خطرات است. ایمنی طبق تعریف سازمان ملل متحد:

«ایمنی جزء حقوق بشر است. انسان بایستی ازخود، اموال و داراییهایش به نحوی حفاظت کند، که بدون دغدغه ازآسیب و از بین رفتن آنها از زندگی لذت ببرد.»

12- شایعترین حوادث

• حوادث ناشی از سقوط
• حوادث مرتبط با انفجار
• حوادث مرتبط با مواد شیمیایی
• حوادث مرتبط با عملیات تعمیر و نگهداری
• حوادث مرتبط با سیلندرهای گاز تحت فشار