مدیریت و کاهش خطر بلایا

مدیریت و کاهش خطر بلایا (Disaster Risk Reduction and Management) چیست؟

مدیریت بلایا یک مفهوم کلی تر و مدیریت خطر بلایا یک مفهوم بخشی و جزئی تر است. به عبارتی مدیریت خطر بلایا در ضمن مدیریت بلایا به عنوان یک چرخه بزرگتر قرار دارد. مدیریت خطر بلایا را می توان به عنوان بخشی از روند مدیریت بلایا در نظر گرفت و لیکن مدیریت بلایا مجموعه ای از اقدامات دیگر غیر از خطر بلایا را نیز در برمی گیرد.

مخاطبان دوره مدیریت و کاهش خطر بلایا

1- مهندسان و کارشناسان HSE

2- ناظران و افسران ایمنی و HSE

3- شاغلان و فعالان در جمعیت هلال احمر

4- اعضای تیم های امداد و نجات در تمامی شرکت ها و سازمان ها

5- اعضای تیم های جهادی کمک به زلزله زدگان و سیل زدگان

3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره مدیریت و کاهش خطر بلایا

1- مقدمه

با وقوع حوادثی مثل سیل، زلزله، طوفان که در اذهان عموم به عنوان بلا معرفی می شوند خسارات متعدد جانی و مالی به آسیب دیدگان رسیده و این خسارت بسته به شدت بحران و میزان آمادگی مردم بسیار متفاوت می باشد.

در واقع هرگاه انسان خود را برای مقابله با حوادث آماده سازد می تواند حادثه را در حد همان حادثه متوقف سازد . اما اگر این  آمادگی به هر علت وجود نداشته باشد آنگاه بحرانها پدید می آیند و در بسیاری از اوقات آدمی را به زانو در می آورند.

لذا داشتن برنامه مقابله با حوادث غیر مترقبه برای هر سازمان و با هر نوع فعالیتی امری حیاتی است.

2- تعاریف

• مخاطره: هر مخاطره با توجه به مکان، شدت، فراوانی و احتمال وقوع آن تقسیم بندی می شود.
• انواع مخاطره
  • طبیعی
  • انسان ساخت
  • اجتماعی طبیعی
• بلایا: وقوع یک بلا تابعی از معادله خطر در یک جامعه است.
• خطر / ریسک: عبارت است از آسیب ناشی از یک مخاطره در سطح مشخصی از آسیب پذیری و ظرفیت.
• آسیب پذیری: عبارت است از خصوصیاتی که باعث می شوند ما از وقوع یک مخاطره آسیب ببینیم.
• ظرفیت: ویژگی هایی که پس از وقوع یک بلایا به ما امکان پاسخ بهتر و سریعتر را می دهند.
• فوریت: رویدادی است که مدیریت آن، فرآیند یا امکاناتی غیر از مدیریت جاری را می طلبد.
• بحران: گاها بجای واژه بلا از بحران  استفاده می شود.
• فاجعه: بالاترین سطح فوریت نسبت به تحمل جامعه است.

3- چرخه مدیریت خطر بلایا

• پیشگیری - Prevention
  • شناخت مخاطرات
  • ارزیابی خطر
  • تهیه نقشه خطر منطقه
  • و ...
• آمادگی - Preparedness
  • توسعه سناریو
  • تدوین برنامه آمادگی فوریت
  • آموزش و تمرین
  • و ...
• پاسخ - Response
  • ارزیابی موقعیت و آسیب ها
  • انتقال منابع
  • جستجو و نجات
  • و ...
• بازیابی / نوسازی - Recovery / Rehabilitation
  • ارزیابی مجدد آسیب ها
  • بازسازی زیرساخت ها
  • خدمات سلامت
  • و ...

4- مدیریت و کاهش خطر بلایا

عبارتست از اقداماتی که برای کاهش خطر یا افزایش آمادگی در برابر مخاطرات انجام می دهیم.

5- سامانه هشدار اولیه - Early Warning

یکی از مهمترین جنبه های مدیریت بحــران هشدار به مردم در خصـوص تهدید هاست . مجموعه ای از ظرفیت ها برای آنکه اطلاعات هشدار مناسب و به موقع برای جامعه در معرض خطر ارسال گردد تا اقدامات مناسب و موثر برای کاهش احتمال خسارات و آسیب ها انجام شود.

6- پست فرماندهی حادثه - ICP

ایجاد محلی ایمن برای کارها و برگزاری جلسات تیم های عملیاتی. هر منطقه آسیب دیده حداقل یک پست فرماندهی حادثه باید داشته باشد.

7- چارت سامانه فرماندهی حادثه - ICS

چهار چوبی است برای هماهنگی و كار كردن افراد كنار هم و جلوگیری از موازی کاری.

8- پنج مولفه اصلي مديريت ICS

• فرمانده
• بخش های عمليات
• لجستيک و پشتيبانی
• برنامه ريزی
• اداری / مالی

9- برنامه پاسخ میدانی - IAP

تدوین IAP فرآیندی مشارکتی است و با حضور کلیه واحدهای عملیاتی مربوطه انجام می شود.

10- مرکز هدایت عملیات بحران - EOC

مرجع رسمی تعیین اعلام شرایط اضطراری و ختم شرایط اضطراری، مرکز هدایت عملیات بحران (EOC) می باشد.

11- شرح وظایف دفتر مدیریت خطر بلایا

• ارزیابی و آموزش آمادگی خانوار برای بلایا (DART)
  • سطح آمادگی خانوارهای ایرانی در برابر بلایا
  • دستورالعمل اجرای برنامه
  • ترتیب آموزش خانوار
  • انواع روش های آموزش
  • شاخص های برنامه
  • و ...
• ارزیابی ایمنی و خطر (SARA)
  • دستورالعمل اجرای برنامه
    • شناخت مخاطرات تهدیدکننده واحد بهداشتی
    • ارزیابی آمادگی عملکردی واحد بهداشتی
    • ارزیابی ایمنی غیر سازه ای واحد بهداشتی
      • ارزیابی بخش عمومی
      • ارزیابی بخش فنی
    • ارزیابی ایمنی سازه ای واحد بهداشتی
  • فرم ارزیابی ایمنی و خطر بلایا
  • فایل اکسل ورود و تحلیل داده ها
  • فایل پایش برنامه
  • زیچ بلایای واحد بهداشتی
• کاهش آسیب پذیری سازه ای و غیر سازه ای (SNS)
  • آسیب پذیری سازه ای
  • خسارات ناشی از زلزله
  • ویژگیهای اجزای غیرسازه ای
  • تعریف آسیب پذیری غیرسازه ای
  • آسیب به اجزای غیرسازه ای
  • اقدامات ساده برای کاهش خطر
  • و ...
• برنامه ملی عملیات پاسخ در بلایا و فوریت ها (EOP)
  • مقدمه
  • بیانیه هدف، اسناد بالادستی، شرح وضعیت و پیش فرض ها
  • تعریف واژه ها
  • انواع کارکردها
  • انواع و مراحل تدوین برنامه پاسخ به بلایا و فوریت ها
  • سناریوی پایه
  • مبانی عملیات پاسخ
  • کارکردهای فاز آمادگی
  • کارکردهای مدیریتی عملیات پاسخ
• نظام مراقبت وقوع و پیامدهای بلایا (DSS)
  • دستورالعمل برنامه نظام مراقبت وقوع و پیامدهای بلایا
  • فرم گزارش وضعیت
• اجرای عملیات پاسخ بهداشتی به بلایا بر اساس EOP
  • ساختار مدیریت بحران
  • سامانه فرماندهی حادثه (ICS)
    • چارت ICS معاونت بهداشت ستاد وزارت
    • مسئولین بخش عملیات ICS در معاونت بهداشت وزارت
    • شرح وظایف اجزای ICS معاونت بهداشت وزارت
  • اعلام شرایط اضطراری و ختم آن
  • سطح بندی حادثه
    • شرح اقدامات معاونت بهداشت وزارت در خصوص پاسخ، قبل از وقوع حادثه
    • شرح اقدامات معاونت بهداشت وزارت در زمان وقوع حادثه بر اساس سطح اعلام شده
    • شرح اقدامات مرکز/دفتر معاونت بهداشت وزارت در زمان وقوع حادثه (زمان بندی)
    • شرح اقدامات دفتر مدیریت و کاهش خطر بلایا در زمان وقوع حادثه
  • فرم های مورد نیاز

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید