مقدمه
هدف این راهنما با هدف آشنایی با اصول ایمنی مراحل بهره برداری و حفظ و نگهداری مخازن اتمسفریک در وزارت نفت با رویکردی پیشگیرانه جهت استفاده و بهره گیری واحدها و مدیریتهای مربوطه تدوین شده است.
دامنه کاربرد و محدوده تأثیر این راهنما در سطح وزارت نفت بوده و برای ستاد و کلیه ی شرکتهای اصلی و فرعی کلیه ی شرکتهای تابعه، مدیریت ها، مجموعه های تحت پوشش، شرکتهای تولیدی و خدماتی، سازمانها و مناطق، اماکن و تأسیسات )در خصوص امور مرتبط با ایمنی مخازن مواد نفتی اتمسفریک( اعم از مخازن سقف شناور، مخازن سقف ثابت در کلیه مراحل بهره برداری و حفظ و نگهداری اعم از تعمیرات اساسی و جزئی و روتین قابل استفاده و بهره گیری می باشد.
مسئولیت های مرتبط با ایمنی مخازن بر عهده واحدهای ذیربط در حفظ و نگهداری، پایش و بهره برداری می باشد لذا واحد های مذکور می توانند از موارد مندرج در این راهنما بهره گیرند.
مخاطبان دوره ایمنی مخازن نفتی
- کارشناسان ایمنی صنایع نفت و گاز
- کارشناسان ایمنی فرآیند
- مدیران و کارشناسان HSE
سرفصل دوره ایمنی مخازن نفتی
1- تعاریف
-
مخزن اتمسفریک: اصطلاح مخزن اتمسفریک به مخازنی گفته می شود که فشار داخلی آنها بیشتراز مقدار وزن سقف نباشد.
-
مخزن سقف شناور: مخازنی هستند که سقف آنها مستقیما بالای سیال حرکت می کند.
-
مخزن سقف ثابت: مخازن رو زمینی بدون سقف شناور داخلی هستند که توسط یک سقف فولادی یا گنبدی آلومینیومی پوشیده شده اند.
-
مایع قابل احتراق: مایعی است که نقطه اشتعال آن 8/37 درجه سانتی گراد یا بالاتر باشد.
2- حوادث مخزن
بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی حوادث مخازن جهان در طول 40 سال گذشته، بیشترین حوادث در مخازن پالایشگاه ها رخ داده است. مخازنی که بیشترین حادثه بر روی آنها رخ داده است از نوع سقف شناور خارجی بوده اند. ضمنا بیشترین حوادث برروی مخازن حاوی نفت خام اتفاق افتاده است و بیشترین پیامد حادثه از نوع آتش سوزی بوده است.
مهم ترین خطر در ارتباط با مایعات قابل اشتعال، حریق و انفجار است که مایع و یا بخارات خارج شده از آن را در بر می گیرد. برخورد مستقیم صاعقه، یک تهدید واقعی برای صنایع فرایندی می باشد. بخصوص برای مخازن سقف شناور که مستعد صاعقه هستند. جوشکاری در بالای مخزن عامل دیگری برای بروز حوادث مرتبط با مخازن نگهداری ترکیبات هیدروکربنی می باشد.
3- آشنایی با مبانی مخازن مواد نفتی و متعلقات آن
-
انواع مخازن مواد نفتی اتمسفریک
-
مخازن سقف ثابت
-
مخازن سقف شناور
4-متعلقات مخازن مواد نفتی
-
نشت بند (اولیه و ثانویه)
-
منهول ها و دریچه های مخازن (منهول های سقف ثابت، منهول های سقف شناور، منهول های دیواره، دریچه های بازرسی)
-
دماسنج
-
نردبان ها
-
پله ها
-
تفکیک و تخلیه آب
-
آب راه سقفی مخزن (لوله آب باران)
-
مجرای خروج نشتی
-
مجرای تخلیه سرریز
-
شناساگرها و هشدار دهنده های ارتفاع سطح سیال مخازن
-
شیرهای فشار اطمینان
-
همزن
-
مجرای اتصال به اتمسفر یا ونت
-
Breather
-
باندوال
5- بهره برداری، بازرسی، تعمیر و نگهداشت مخازن
-
پیشگیری از انتشار گاز
-
لایروبی مخازن
-
کنترل خوردگی
-
حفاظت مخزن در مقابل صاعقه
6- سیستمهای حفاظتی در برابر صاعقه
-
سیستم تقسیم یا شبکه هوایی System Termination Air
-
هم پتانسیل باندینگ Equipotential Bonding
-
ارت شبکه سیستم Earth Termination System
-
اتصال به زمین ذاتی Grounding Inherent
-
سیستم حفاظتی برای مخازن سقف شناور
NFPA سه گروه از طبقه بندی برای مواد خطرناک را تعریف می کند. کالسها نوعی از مواد انفجاری یا قابل اشتعال تعریف می شوند که در اتمسفر حضور دارند، که به شرح ذیل می باشند:
-
کالس یک: مکانهایی هستند که در آنها بخارات و گازهای قابل اشتعال ممکن است حضور داشته باشند.
-
کالس دو: مکانهایی هستند که در آنها گردوغبار قابل احتراق ممکن است یافت شود.
-
کالس سه: مکانهایی هستند که به علت حضور الیاف قابل اشتعال خطرناک هستند .
ناحیه یک (Division 1): مکانهایی هستند که در آن مکان ها گازها و بخارات قابل اشتعال تحت شرایط نرمال وجود دارند یا جایی که بخارات یا گازهای قابل اشتعال فرار ممکن است به وفور به علت عملیات تعمیرات و نگهداری یا نشتی حضور داشته باشند، یا جایی که شکست یا نقص عملکرد تجهیزات یا فرایندهای الکتریکی ممکن است غلظت های قابل اشتعال گازها یا بخارات قابل اشتعال را رها سازد.
ناحیه دو (Division 2): مکانهایی هستند که در آن مکان ها حضور غلظت های قابل احتراق گازها یا بخارات قابل اشتعال در شرایط نرمال محتمل نمی باشد. یا مکان های مجاور کالس یک ناحیه یک که مانعی برای مجزا کردن فضای ناحیه یک از این محل بی خطر وجود ندارد.
سه روش مرسوم باندینگ سقف - بدنه موارد زیر را شامل می گردد:
-
شانت
-
مسیر عبور
-
کابل اتصال سقف - بدنه
7- کنترل و پیشگیری از حریق
حفاظت و پیشگیری در برابر حریق، یک موضوع مهم در مخازن می باشد. هنگامی که آتش سوزی در مخزن اتفاق می افتد، ممکن است فشار درون مخزن به شدت افزایش یابد و متعاقب آن انفجار اتفاق بیافتد. راه جلوگیری از آتش سوزی در مخازن جلوگیری از بوجود آمدن همزمان سه شرط اصلی ایجاد آتش می باشد. پیشگیری از حریق شامل موارد زیر است:
-
کنترل بخارات
-
کنترل منابع جرقه
-
برنامه های بازرسی و نگهداشت
-
ضبط و ربط کارگاهی
-
اندازه گیری دورهای بخارات قابل اشتعال
-
شناساگر حریق
-
شعله پوش
8-کنترل و اطفاء حریق
-
اشتعال کنترل شده
-
سیستمهای حفاظت در برابر حریق برای مخازن
9- خالصهای از برنامه مدیریت حریق مخازن
فاز برنامه ریزی باید با یک تجزیه و تحلیل سناریو آغاز گردد. گام هایی که برای برنامه ریزی باید صورت گیرد شامل بررسی فاکتورهای مرتبط با پتانسیل حریق، شناسایی نوع حریقی که ممکن است اتفاق بیافتد، ایجاد فلسفه حفاظت در برابر حریقها، ایجاد برنامه قبل از حریق برای هر مخزن و برآورد کردن نیازها می باشد.
-
برنامه سیستم مدیریت رویداد
الزام است یک سیستم مدیریت حوادث جهت پوشش کلیه حوادث احتمالی در نظر گرفته شود.
-
بررسی میدانی و ارزیابی خطر
بر اساس ارزیابی مخاطرات، باید برای مخازن سناریوهای محتمل تدوین گردد. اطلاعات جامع در این خصوص در استاندارد 2021 API در دسترس می باشد. مقابله با حریق مخازن سقف شناور داخلی به ویژه اگر مخازن سیستم فوم ثابت نداشته باشد، خیلی سخت می باشد، زیرا تنها راه دسترسی برای اطفاء حریق این مخازن از طریق دهانه دریچه کوچک بالای مخزن می باشد.
-
بررسی توانایی های مقابله با حریق
توانایی برای مقابله با حریق به آگاهی از منابع مورد نیاز و سپس توانایی برای به کار بردن آنها نیاز دارد.
-
توسعه برنامه عوامل مقابله با حریق
-
تعیین نوع ماده اطفائی (آب و یا کف، غلظت کف، میزان و ...)
2- آماده کردن دسترسی به مخازن هنگام حریق: یک عنصر مهم در مقابله با حریق فراهم کردن دسترسی مناسب به تمامی مخازن می باشد.
-
نیروی آتش نشان: حریق مخازن بزرگ نیروهای زیادی را برای مقابله نیاز دارد.
-
روش های اطلاع رسانی
-
کنترل ترافیک
جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید