حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان چیست؟
پرتو یا تشعشع عبارت است از انرژی که به صورت امواج یا ذرات در خلاء یا در محیط مادی منتشر می شود. بطور ساده پرتوها را می توان انرژی عبوری تعریف کرد. برخی از پرتوها دارای جرم و بعضی فاقد آن می باشند و با توجه به میزان انرژی، دارای قدرت نفوذ در ماده هستند. پرتوها به دو دسته پرتوهای یونیزان (یونساز) و پرتوهای غیر یونیزان (غیر یونساز) طبقه بندی می شوند. معمولا وقتی همراه با واژه پرتو کلمه دیگری بکار نرود پرتوهای یونیزان مورد نظر می باشد. منظور از حفاظت در برابر پرتوهای یونساز این است که اطمینان حاصل شده که مقدار جذب شده بوسیله هر فرد (غیر از بیماران) بیش از حداکثر مقدار مجاز نبوده و یا حداقل پرتوگیری ممکن و موجه باشد.
مخاطبان دوره حفاظت در مقابل پرتوهای یونیزان
1- مدیران و سرپرستان
2- کارشناسان و مسئولین ایمنی
3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)
سرفصل دوره حفاظت در مقابل پرتوهای یونیزان
فصل اول: تعاریف
-
پرتوهای یون ساز
-
ماده رادیواکتیو
-
چشمه بسته
-
چشمه باز
-
ترکیب نورزا
-
خطر پرتوزدگی
-
پرتوگیری خارجی
-
پرتوگیری داخلی
-
حفاظت کافی
-
منطقه خطر
-
منطقه تحت مراقبت
-
نوار پرتو قابل استفاده
-
تابش هرز
-
پوشش محافظ
-
پرتوهای زمینه
-
پرتوگیری طبیعی
-
لایه نیم جذبی
-
نوکلویید
-
کوری
-
دز اشعه
-
رنتگن
-
دز جذب شده
-
راد (Rad)
-
تأثیر نسبی بیولوژیکی
-
دز R.B.E
-
رم (Rem)
-
حداکثر دز مجاز
-
فعالیت ویژه
-
شخص صلاحیت دار
-
پزشک مسئول
فصل دوم: مقررات عمومی
- موقعی که خطر پرتوگیری داخلی وجود دارد، حداکثر مقدار مجاز در بدن و حداکثر غلظت مجاز آن در هوا و آب نباید از حدودی که توسط وزارت کار تعیین شده تجاوز کند.
- در انتخاب روش های حفاظت در تاسیسات روش ایجاد حفاظت کلی و دائمی باید بر روش تامین حفاظت فردی ارجحیت داده شود.
و..
در تهیه و تامین وسایل باید نکاتی رعایت گردد که به صورت مختصر در زیر به آن اشاره شده است:
- وسایل متناسب با نوع کار مورد نظر انتخاب شود.
- وسایل حفاظتی توسط شخص صلاحیت دار آزمایش گردد.
- هرگونه نقصی که در هنگام بازرسی تعیین می گردد بلافاصله برطرف گردد.
- افرادی که در حین کار مواجهه با پرتوهای خطرناک دارند باید حداقل سالی یکبار مورد آزمایش قرار بگیرند.
- در مناطقی که امکان خطر پرتوزدگی وجود دارد میزان پرتوگیری باید توسط شخص صلاحیت دار تعیین گردد.
- درمواردی که میزان پرتوزدگی کارکنان مناطق خطر بیشتر از ده درصد مقدار ماکزیمم باشد، افراد باید تحت آزمایش قراربگیرند.
و ...
-
4- تغییر شغل یا ممانعت از ادامه کار
پزشک مسئول آزمایشهای پزشکی در مورد کارکنانی که با خطر پرتوگیری مواجه شده اند موظف است نسبت به جلوگیری از ادامه کار آنها بطور موقت و یا تغییر شغل آنها به کارفرما دستور لازم را بدهد و کارفرما موظف است دستور پزشک را به موقع اجرا گذارد.
و ...
کارفرما مکلف است نکات زیر را به تمام کارکنانی که با خطر پرتوگیری روبرو هستند به وسیله شخص صلاحیت داری با مناسب ترین روش آموزش دهد:
-
خطرات حرفه ای که سلامت کارکنان را تهدید می کند
-
روش هایی که سلامت کارکنان را تأمین می کند
-
رعایت احتیاط ها و دلائل لزوم به کار بستن آنها
-
و ...
-
5- پرتو گیری بیش از حد مجاز
در مورد کارکنانی که بیش از مقادیر مندرج در ماده 3 پرتو دریافت کرده باشند رعایت نکات زیر ضروری است:
-
معاینات پزشکی مربوط به دریافت پرتوهای بیش از حد مجاز
-
اطلاع وقوع حادثه به مقام صلاحیت دار به وسیله کارفرما
-
بررسی و آزمایش شرایط و نحوه پرتوگیری بیش از حد توسط پزشک مسئول و مقام صلاحیت دار و گزارش آن به کارفرما
-
و ...
فصل سوم: مقررات اختصاصی
-
1- چشمه های بسته و مولدهای پرتوهای یون ساز
- وسایل و تدابیر مؤثری باید به کار برده شود که هنگام پرتوافکنی از ورود اشخاص به داخل اتاقی که دستگاه در آن قرار دارد جلوگیری شود.
- درهای ورودی و خروجی باید طوری تعبیه شود که امکان خروج اشخاص از اتاقی که دستگاه در آن قرار دارد به آسانی میسر شود.
- برای جلوگیری از پرتوگیری یا قطع فوری اشعه در داخل محفظه باید وسایل مؤثری تعبیه شود که وصل مجدد آن از خارج اتاق میسر نباشد.
- و ...
-
2- حفاظت لامپ های اشعه ایکس
- لامپ های اشعه ایکس که در مؤسسات صنعتی به کار می روند باید در محفظه هایی که در مقابل شوک های الکتریکی مصون باشند قرار داده شوند.
- و ...
- محفظه چشمه های بسته ای که در رادیوگرافی صنعتی با اشعه گاما مورد استفاده قرار می گیرد باید دارای وسایل فرمان دور باشد.
- و ...
-
4- ضخامت سنج ها، کاهنده های الکتریسیته ساکن و سایر وسایل مشابه که از چشمه های بسته استفاده می کنند
- دستگاه های ضخامت سنج و کاهنده الکتریسیته ساکن و وسایل مشابه آنها باید به طور دائم و واضح علامت گذاری شوند که افراد را از وجود مواد رادیو اکتیو و احتمال پرتوگیری آگاه نماید.
- و ...
-
5- رادیوگرافی با اشعه ایکس
- محفظه لامپ هایی که برای رادیوگرافی صنعتی به کار برده می شوند باید طوری باشد که با حداکثر میزان تعیین شده جریان و ولتاژ در فاصله یک متری از آنتی کاتد شدت پرتو از یک رم در ساعت تجاوز ننماید.
- و ...
-
6- دستگاه های پراش (Difraction) اشعه ایکس
- دستگاه های پراش اشعه ایکس و وسایل مشابه آن باید طوری ساخته و نصب و به کار برده شوند که حفاظت کافی در آنها تأمین شده باشد.
- و ...
-
7- تعیین ضخامت به وسیله اشعه ایکس
- هنگامی که لامپ اشعه ایکس به کار می افتد باید یک علامت نورانی قابل رؤیت (چراغ خبر) روشن شود.
- و ...
-
8- چشمه های رادیواکتیو باز
- هیچکس نباید در معرض پرتوگیری خارجی یا داخلی بیش از مقادیر مشخص شده در مواد 3 و 4 قرار داده شود.
- کلیه کارگاه ها باید متناسب با نوع عملیاتی که در آنها انجام می شود به وسیله علایم خطری که به آسانی قابل تشخیص باشد مشخص گردند.
- کارگاه هایی که در آنها از مواد رادیواکتیو استفاده می شود باید به وسیله علامت خطر مناسب قابل تشخیص شود.
- و ...
- برای کارکنان باید حوله یا دستمال کاغذی که پس از استعمال دور انداخته می شود تهیه گردد.
- خوردن و آشامیدن، استعمال دخانیات و استفاده از کیف های دستی در کارگاه های از چشمه های باز رادیو اکتیو استفاده می کنند ممنوع است.
- برای افرادی که با چشمه های رادیو اکتیو باز کار می کنند باید دستشویی تهیه گردد و اگر خطر آلودگی به مواد رادیواکتیو نسبتا زیاد باشد باید برای آنها حمام و دوش نیز تهیه گردد.
- و ...
- هنگامی که کار با چشمه های باز با خطر پرتوگیری همراه باشد کارکنان باید به صورت دائم دتکتور فردی همراه داشته باشند.
- در کارگاه هایی که چشمه رادیواکتیو باز به کار می رود باید میزان آلودگی کف کارگاه، میزکار، دستشویی، وسایل کار و... با وسایل مناسب اندازه گیری شود.
- و ...
- در مواقعی که آلودگی به مواد رادیواکتیو از میزان حداکثر مجاز که به وسیله مقام صلاحیت دار تعیین شده است تجاوز نماید، باید روش های رفع آلودگی مورد استفاده قرار گیرد.
- هر کاه رفع آلودگی به طور کامل و رضایت بخش ممکن نباشد، باید محل آلوده را ترک نمود و اشیاء آلوده با نظر شخص صلاحیت دار نگهداری یا از بین برده شوند.
- از لباسهای آلوده نباید تا حصول اطمینان کامل از برطرف شدن آلودگی آنها استفاده نمود و اگر رفع آلودگی میسر نباشد، باید با لباسهای آلوده مانند زباله های رادیواکتیو عمل شود.
- و ...
-
12- انبار کردن چشمه های رادیواکتیو باز
- برای انبار کردن چشمه های رادیواکتیو باز باید به منظور کنترل پرتوگیری داخلی و خارجی برابر مقررات این آیین نامه تأسیسات مخصوص احداث شود.
- و ...
-
13- پسماندهای مواد رادیو اکتیو
- پسماندهای جامد رادیواکتیو قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال باید به صورت جداگانه نگهداری شوند.
- تخلیه پسماندهای رادیواکتیو مایع در فاضلاب عمومی باید براساس قوانین وزارت کار صورت گیرد.
- پسماندهای رادیواکتیو قابل اشتعال باید در کوره مناسبی که از پراکنده شدن مواد رادیو اکتیو جلوگیری می نماید سوزانده شوند.
- و ...
-
14- ختم کار با چشمه های رادیواکتیو باز
- در پایان کار، باید عمل رفع آلودگی طبق توصیه های شخص صلاحیت دار انجام گیرد.
- و ...
-
مشخصات وشرایط کارگاه های نوع اول
-
دیواره ها و کف کارگاه صاف بوده و تمیز نگهداری شود
-
سطوح کار صاف و غیرقابل نفوذ باشد
-
به طریق مناسبی مانند آزمایشگاه شیمی تهویه شود
-
و ...
-
مشخصات و شرایط کارگاه های نوع دوم
-
دیوارها و کف کارگاه دارای پوشش صاف و غیر نفوذ باشد
-
پوشش های سطوح کار طبق نظر مقام صلاحیت دار با نوع عملیات مطابقت داشته باشد
-
و ...
-
مشخصات و شرایط کارگاه های نوع سوم
-
منحصراً اختصاص به کار با مواد رادیو اکتیو داشته و از سایر محل های کار کاملاً مجزا باشد
-
پوشش دیوارها و کف کارگاه و پوشش سطوح کار به نحوی باشد که زدودن از آنها آسان باشد
-
برای انبار کردن مواد رادیواکتیو باید اتاق مخصوص در نظر گرفته شود
-
و ...
جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید