ارگونومی عمومی

فهرست مطالب

مقدمه

اصول طراحي آنتروپومتريك

محدوده فضاهاي كار

طول زمان نشستن و فشار وارده به ديسك كمر

عوارض ناشي از حمل بار دستي

تدابير پيشگيری در محیط کار

کار جسمانی و فشار گرمایی

ارزيابي ارگونوميكي از خطاهاي انساني

فاكتورهاي انساني

خطاهاي انساني و ايمني

استخدام پرسنل و سازماندهي آنان

طراحي اتاق كنترل و Layout

گزارش گيري

طراحي وسايل و تجهيزات و نگهداري و آزمايش آنان

مراجع مورد استفاده


 

بخشی از مشروع آیین نامه:

مقدمه

در طول جنگ جهاني دوم، زماني كه فن آوري و علوم انساني،براي اولين بار به طور منظم با روشي هماهنگ مورد استفاده قرار گرفتند،علم ارگونومي به عنوان تخصصي شناخته شده پيشرفت كرد.فيزيولوژيست ها،روان شناسان،انسان شناسان،پزشكان ،متخصصين علوم كارو مهندسين ،همگي متوجه مشكلات ناشي از عملكرد تجهيزات پيچيده نظامي شدند. حاصل همكاري متقابل ايشان چنان اميداوار كننده به نظر رسيد كه پس از جنگ،در بخش صنعتي نيز دنبال شد. توجه به اين علم ،خصوصا در اروپا و ايالات متحده به سرعت افزايش يافت به گونه اي كه در سال 1949 به تاسيس اولين انجمن ارگونومي ملي درانگلستان انجاميدو ازآن زمان بود كه واژه ارگونومي مورد استفاده قرار گرفت.فعاليت مذكور در سال 1961 با ايجاد اتحاديه بين اللملي ارگونومي پيگيري شد كه در حال حاضر در اكثر كشورها و يا منطقه جهان عضو  فعال دارد.

ارگونومي چيست؟

واژه ارگونومي از دو لغت يوناني Ergon به معني كار و Nomos به معني قاعده و قانون مشتق شده است. در ايالات متحده امريكا،اغلب از عبارت مهندسي عوامل انساني استفاده مي شود. در تعريفي موجز مي توان گفت كه هدف ارگونومي طراحي وسايل سيستم هاي فني و وظايف براي افزايش و بهبود ايمني. بهداشت و سلامت و راحتي كارايي انسان است.

ارگونومي در طراحي كار و شرايط روزمره زندگي انسان را محورقرار مي دهد. ارگونومي، با توجه به توانايي جسمي و رواني و همچنين محدوديتهاي انساني، از پديد آمدن محيط كار يا شرايط زندگي نا امن،ناسالم،ناراحت و يا غير مفيد جلوگيري مي كند. در ارگونومي عوامل متعددي نقش دارند كه عبارتند از:وضعيت و حركات بدن(نشستن،روشنايي،شرايط جوي ،مواد شيميايي )،اطلاعات و عمليات (اطلاعاتي كه از راه بينايي يا ساير حواس كسب مي شوند )،كنترل ها (ارتباط بين نمايشگرها و كنترل) و به همان نسبت وظايف و مشاغل (نوع كار مناسب،شغل مطلوب).اين عوامل تا حد زيادي ميزان ايمني،سلامتي و بهداشت،راحتي و كارايي در كار و زندگي روزمره را تعيين مي كنند. دانش ارگونومي از رشته هاي گوناگون از علوم انساني و فني حاصل شده است . كه عبارتند اند از آنتروپومتري، بيومكانيك، فيزيولوژي، روان شناسي ، سم شناسي ، مهندسي مكانيك، طراحي صنعتي ،تكنولوژي ارتباطات و مديريت صنعتي . در اين علم اطلاعات مربوطه از روش ها و فنون خاصي استفاده مي شود. علم ارگونومي به دليل شيوه ميان رشته اي و ماهيت كاريردي خود با ساير علوم تفاوت دارد. منظور از ويژگي روش ميان رشته اي اين علم ارتباط آن با بسياري از جنبه هاي انساني است . يكي از نتايج ماهيت كاربردي علم ارگونومي تطابق محل كار يا محيط با مردم است .با توجه به اینکه کار و انسان دو جزء اصلی و تفکیک ناپذیر هستی است که به گونه ای متناسب با یکدیگر برنامه ریزی شوند. عدم تناسب میان توانمندیهای انسان و کار و مسئولیتهای که برعهده می گیرد سبب ایجاد مشکلات زیادی می شود که می توان گفت اکثر حوادث و ناراحتیهای ناشی از کار و پایین بودن بهره وری اشاره نمود.

اهميت اجتماعي ارگونومي

ارگونومي مي تواند در حل بسياري از مشكلات اجتماعي مرتبط با ايمني و،بهداشت ، راحتي و كارآيي موثر باشد. اتفاقات روزانه مانند حوادث ناشي از كار،،ترافيك و يا حوادث خانگي را مي توان به نسبت فجايعي چون سوانح ناشي از کار با جرثقيل ها (در صنعت)، سوانح هوايي و يا سوانح هسته اي اغلب با خطاهاي انساني مرتبط دانست . با تحليل اين سوانح مشخص مي گردد كه عامل آن ها اغلب ارتباط ضعيف و ناكافي بين متصديان و شغل ايشان بوده است.در هنگام كار و محيط زندگي روزانه،مي توان با توجه به بيشتر به توانايي ها و محدوديت هاي انساني احتمال وقوع حوادث را كاهش داد.

بسياري از موقعيت ها در زندگي روزانه و كار، براي سلامتي انسان خطرناك اند. در كشورهاي غربي ،بيماري هاي ماهيچه اي استخواني (كمر درد) و بيماريهاي روحي (مثل بيماريهاي ناشي از فشارهاي عصبي)مهم ترين عوامل غيبت هاي ناشي از بيماري و از كار افتادگي شغلي هستند. قسمتي از اين عوامل را مي توان به طراحي نامناسب تجهيزات،سيستم هاي فني و مشاغل مربوط دانست. در اين جا نيز ارگونومي مي تواند با بهبود شرايط محيط كار اين مشكلات را كاهش دهد . بنابر اين در برخي كشورها استخدام ارگونوميست در بخش خدمات بهداشت حرفه اي جزو امور ضروري محسوب مي شود.

سرانجام ارگونومي مي تواند از بروز ناراحتي جلوگيري كند و تاحد چشمگيري كارآيي را بهبود بخشيد.در طراحي سيستم هاي پيچيده فني مهندسي مانند تاسيسات توليد،تاسيسات انرژي هسته اي و هواپيما ، ارگونومي يكي از عوامل مهم طراحي براي كاهش خطاهاي انساني است. بعضي از اطلاعات دانش ارگونومي به صورت معيار رسمي در آمده و اهداف آن ها تشويق به كاربرد ارگونومي است . در واقع در پیشگیری از بروز اینگونه مسایل و تامین تندرستی نیروی کار, ارگونومی به عنوان رهیافتی کارآمد, به یاری انسان می شتابد. ارگونومی ,ابزاری است که به کمک آن انسان قادر است محیط زندگی و کار, و نیز وسایل و تجهیزات مورد استفاده را مطابق با توانمندیها ویزگیهای خود طراحی کند. کاربرد ارگونومی در طراحی فرآیندها و سیستم, تاثیر شایان توجهی بر افزایش تولید,کاهش هزینه های درمانی,افزایش رضایت شغلی ,افزایش بهره وری و به طور کلی ,فرآوری نیروی کار داشته و فزون شدن در آمد ملی و منافع اقتصادی را سبب می شود.

نگرش ارگونومي

نگرش ارگونومي با تمامي برنامه هاي طراحي يا خريد قابل انطباق است. در چنين نگرشي تنها به كاريرد منظم اصول ارگونومي نياز است .ما از فردي كه داده هاي ارگونوميك يك برنامه را تهيه مي كند به عنوان ارگونوميست ياد مي كنيم. اين فرد بايد كار خود را به شيوه اي منظم انجام دهد و در موارد ضروري از مشورت و همكاري ساير متخصصين نيز بهره مند گردد. اين موارد شامل :

• انتخاب يك محصول تجاري براي خريد
• بهبود محصول يا سيستم جديد
• طراحي يك محصول يا سيستم جديد
• تنظيم محيط كار فردي
• نوسازي يك شغل يا محيط كار،براي مثال بعد از ماشيني كردن آن
• طراحي كامل يك كارخانه

در اجراي برنامه هاي ارگونومي مواردي را كه مي توان در نظر گرفت عبارتند از :

• نصب و بررسي
• طراحي محيط كار آموزش كاربران و پيشتيباني از ايشان
• تغييرات سازماني
• پذيرش محصول يا سيستم جديد

با توجه به اینکه محیط نیز ممکن است بر روی کار و انسانی اثر گذارد, در اینجا مناسب است عواملی که ناشی از نوع کار و وظیفه نبوده (عوامل خارجی ) , اما اثر شایان توجهی بر عملکرد کار و رضایت شغلی دارند که این عوامل عبارتند:

• از صدا و ارتعاش

• گرما و سرما

• چرخه کار _استراحت

• عوامل سازمانی

محيط كار عاملي مهم است كه در كارايي كاركنان تاثير مستقيم دارد. با توجه به اينكه اكثريت محيطهاي كاري اصول اوليه ارگونومي را رعايت نمي نمايند و اين عدم توجه به اصول اوليه مسبب ايجاد ريسك فاكتورهاي ارگونومي و سبب بروز مشكلاتي براي كاركنان مي گردد و همچنين  سلامتي كاركنان را نيز به خطر مي اندازد.پس نیاز بر این می باشد جهت افزایش کارایی و رضایت مندی سلامتی شغلی در محیط کار برقرار گردد.