ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA)

شناسایی و ارزیابی جنبه‌های زیست محیطی چیست؟

رویکردی است که با دیدگاه کاهش اثرات سوء و مهم زیست محیطی به بررسی اثرات و پیامدهای یک پروژه بر محیط‌ زیست، قبل از اجرای پروژه و در حین انجام آن، می‌پردازد. بدون شک ارزیابی زیست محیطی، علاوه بر حفظ محیط زیست، از نظر اقتصادی نیز توجیه ‌پذیر می باشد. فعالیت‌هایی نظیر احداث سد، کارخانه، شهرک صنعتی‌، معدن و هر نوع فعالیت توسعه‌ای، نیازمند ارزیابی از نوع (EIA) می‌باشند.

مخاطبان دوره شناسایی و ارزیابی جنبه‌های زیست محیطی

1- کارشناسان و متخصصین محیط زیست

2- مدیران و سرپرستان HSE

3- علاقه مندان و دانشجویان رشته های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

سرفصل دوره شناسایی و ارزیابی جنبه‌های زیست محیطی

1- تاریخچه E.I.A

قانون ارزیابی زیست محیطی (EIA) از پایان دهه 1960 میلادی به منظور پیش بینی اثرات یک پروژه بر روی رفاه و سلامت و نیز محیط بیولوژیکی انسان در کشورهای مختلف جهان اجرایی گردید. با توجه به اثرات تخریبی و بعضاً غیر قابل جبران و بسیار پرهزینه پروژه های توسعه،EIA  به عنوان یک ابزار پرقدرت برای دستیابی به توسعه پایدار از سال 1377 در کشور ایران جایگاه قانونی یافته است.

2- اهداف اختصاصی ارزیابی محیط زیستی

• اهداف کوتاه مدت

• تعیین درآمد ها و هزینه های محیط زیستی پروژه
• پیش بینی پیامدهای محیط زیستی مهم و ماندگار پروژه
• تعیین اقدامات اصلاحی مناسب و درج آن در برنامه پروژه

• اهداف بلند مدت

ارزیابی تمام پیامدهایی که پروژه پیشنهادی توسعه اعم از خصوصی یا دولتی در محیط زیست ایجاد می کند.

3- قوانین مربوط به ارزیابی اثرات محیط زیستی

      ازجمله این قوانین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
• قانون برنامه دوم و سوم توسعه کشور، مصوب سالهای 1373و 1379مجلس
• صورتجلسه شماره 138 شورایعالی حفاظت محیط زیست، سال 1376

4- سازمان حفاظت محیط زیست

نهاد رسمی مستقل دولتی که تحت نظر رئیس جمهور قرار دارد و رئیس آن معاون رئیس ‌جمهور است. این سازمان یک دستگاه حاکمیتی و نظارتی محسوب می شود که مسئولیت حفظ و بهبود و جلوگیری از آلودگی محیط زیست را بر عهده دارد. حفاظت از حیات وحش و اکوسیستم های ویژه نیز از وظایف این سازمان می باشد.

5- اعضای شورایعالی حفاظت محیط زیست

   وزرای جهاد کشاورزی، کشور، صنایع و معادن، مسکن و شهرسازی، بهداشت، و روسای سازمان مدیریت، حفاظت محیط زیست، استاندارد و تحقیقات صنعتی، و 4 نفر از اشخاص ذی صلاح به پیشنهاد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب رئیس جمهور برای مدت سه سال منصوب می شوند.

6- تعاریف و مفاهیم محیط زیست

• سیستم مدیریت زیست محیطی

    بخشی از کل سیستم مدیریت به‌ منظور تکوین و اجرای خط مشی زیست محیطی و مدیریت جنبه های زیست محیطی آن است.

• پیامد های زیست محیطی

   هر تغییری در محیط زیست، اعم از نامطلوب یا مفید، که تمام یا بخشی از آن ناشی از جنبه‌های زیست محیطی یک سازمان باشد.

• خط مشی زیست محیطی

بیانیه اعلام شده توسط سازمان راجع به مقاصد و اصول آن در رابطه با عملکرد زیست محیطی کلی سازمان که که معمولا توسط مدیریت ارشد ارائه می‌شود و چارچوبی برای اقدام و برای تعیین اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی آن به دست می دهد.

• جلوگیری از آلودگی

استفاده از فرآیندها، روش های کاری، مواد، محصولات، خدمات یا انرژی بمنظور اجتنـاب، کاهش یا کنترل (جداگانه یا ترکیبی) ایجاد، نشر یا رهاسازی انواع گوناگون آلودگی یا ضایعات بمنظور کاهش پیامد های نامطلوب زیست ‌محیطی.

• آلودگی هوا

آلودگی هوا عبارت است از وجود و بخش یک یا چند آلوده کننده اعم از جامد، مایع، گاز، تشعشع پرتوزا و غیر پرتوزا در هوای آزاد به مقدار و مدتی که کیفیت آنرا بطوریکه زیان آور برای انسان و یا موجودات زنده و یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد تغییر دهد.

7- بحران های زیست محیطی

      این بحران ها به سه دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

• موضعی

• آلودگی صوتی
• آلودگی هوای شهری
• مشکلات دفع مواد زائد جامد

• منطقه ای

• باران اسیدی
• تغییرات اقلیمی
• آلودگی رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و دریاها

• جهانی

• تخریب لایه ازن
• تشدید بلایای طبیعی
• تغییرآب و هوا در اثر تشدید پدیده گلخانه‌ای در جو زمین

8- مراحل اجرای E.I.A در یک پروژه

• مکان یابی
• امکان سنجی
• اقدام اصلاحی و اقدام پیشگیرانه
• تجزیه و احلیل اثرات زیست محیطی
• تأمین اعتبار - سازماندهی و زمانبندی
• شرح فنی پروژه و مراحل اجرای عملیات
• شناسایی اثرات و پیامد های زیست محیطی

9- تأثیرات منفی فعالیت‌های صنعتی بر محیط زیست

• در زمان استقرار

• تخریب زمین
• جابجائی جمعیت
• کاربری‌های نامتجانس

• در دوران فعالیت

• صدا
• حمل و نقل
• انتشار آلاینده ها
• مواد زائد خطرناک

• پس از فعالیت

• مواد زائد
• آلودگی های به جا مانده
• تاسیسات تخریب شده

10- آلودگی هوا

آلودگی هوا یکی از معضلات اساسی و شایع در بسیاری از صنایع می باشد و کارشناس E.I.A باید به کلیه آلاینده های هوایی یک صنعت خاص و مضرات آن آشنا بوده و در گزارش خود ثبت کند .به عنوان مثال کارخانجات سیمان به علت نشت بالای آئروسل ها و نیروگاههای با سوخت فسیلی به علت نشت شدید آلاینده های کربن دار و پالایشگاهها به علت نشت بالای آلاینده‌های سولفوردار و پتروشیمی ها به علت نشت گازهای شیمیایی در هوای اطراف خود توسط دودکش ها و فلرها از صنایع عمده آلاینده ی هوا به شمار می روند.

11- آلودگی حرارتی

آلودگی حرارتی از جمله اثرات زیانبار یک صنعت روی محیط زیست می باشد که متاسفانه اغلب نادیده گرفته می شود. در یک گزارش E.I.A باید به این مطلب نیز توجه گردد. از صنایع آلوده کننده حرارتی می توان به نیروگاههای تولید برق که آلودگی حرارتی بالایی در محدوده ی خود و همچنین صنایع فولاد و ذوب آهن که آلودگی حرارتی زیادی به ویژه برای آب مورد نیاز فراین خود ایجاد می‌کنند اشاره کرد.

12- آسیب پذیری منابع طبیعی

در ادامه شناسایی اثرات محیط زیستی پروژه های صنعتی باید به عوارض اجرای عملیات بر روی منابع طبیعی به ویژه منابع آبی مانند رودخانه ها، دریاچه ها، آب های زیرزمینی و زمین های کشاورزی، باغ ها، جنگل ها و حتی آثار باستانی نیز توجه کرد .برخی از پروژه های آسیب رسان در این مورد عبارتند از : سد سازی، پل سازی، راهسازی و...

13- اثرات طرح های صنعتی بر سلامتی

اثرات طرح های صنعتی و کارخانجات احداث شده بر روی سلامتی افراد از موضوعات مهم شناسایی اثرات زیست محیطی در E.I.A می باشد که برای شناسایی آنها باید از متخصصین بهداشت کار و یا حتی پزشک طب کار کمک گرفته شود. کارخانجات آبکاری کروم به علت تولید کروم شش ظرفیتی، آلیاژهای فلزی به علت تولید فلزات سمی مانند سرب و روی، رنگ سازی به علت تولید مواد شیمیایی، پتروشیمی ها به علت تولید مواد سمی و بسیاری از صنایع دیگر در این زمینه جزء صنایع خطرناک به شمار می روند.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید