ایمنی در آزمایشگاه

ایمنی در آزمایشگاه چیست؟

مواد شیمیایی خطرناک، تهدیدات جدی را برای سلامت فرد در آزمایشگاه های بالینی، صنعتی و دانشگاهی دارند. مواد شیمیایی خطرناک آزمایشگاهی شامل: عوامل سرطان زا، کارسینوژن ها، سموم و محرک ها، مواد خورنده و مواد حساسیت زا و... می باشند. در یک آزمایشگاه ایمن و استاندارد در صورت رعایت موارد ایمنی حوادث و یا جراحات به ندرت اتفاق می افتند. وقتی یک حادثه یا جراحت اتفاق میافتد عموما به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی و بی توجهی به آنهاست. بهترین راه برای جلوگیری از این حوادث، آشنایی با خطرات ممکن در آزمایشگاه است.

مخاطبان دوره ایمنی در آزمایشگاه:

1- کارشناسان ایمنی زیستی

2- مسئولین ایمنی آزمایشگاه ها

3- کارکنان آزمایشگاه های صنعتی و دانشگاهی

سرفصل دوره ایمنی در آزمایشگاه:

1- خطرات آزمایشگاه ها

ترشح و پاشیدن مواد، بلع و تنفس مواد، تماس مستقیم با مخاط و پوست، بریدگی در اثر وسایل تیز و برنده، ایجاد جراحت به دلیل فرورفتن سوزن در پوست، برداشت مایعات بوسیله پی پت با دهان و... از جمله این خطرات می باشند.

2- مخاطرات عمده در آزمایشگاه

آتش، شکستن ظروف شیشه‌ای، اجسام تیز، پاشش، ظروف تحت فشار و گازهای سیلندر گرما، سرما، مخاطرات شیمیایی، مخاطرات بیولوژیکی، تشعشات و...

3- خطرات شیمیایی

صدمات خارجی: از مواجهه پوستی با مواد خورنده یا سوزش آور از قبیل اسیدها، مواد پایه ای یا نمکهای انبارشده بوجود می آید.

صدمات داخلی: از تاثیرات سمی یا خوردنده مواد جذب شده توسط بدن ایجاد میگردد.

4- خطرات بیولوژیک

ازجمله اقدامات لازم در مواجهه با این خطرات شامل:

کارکنان آزمایشگاه را در مقابل تتانوس و تیفویید، هپاتیت B یا دیگر بیماریهای عفونی واکسینه کنید.
سیگار نکشید یا چیزی در میز کاری نخورید. آب نوشیدنی را در خارج از آزمایشگاه فراهم کنید. ترجیحا از نوع آبخوری آبفشانی باشد.
هیچ گاه پیپت های استفاده شده را بالای میز، کارتهای آزمایشگاه یا در سینکها بدون اینکه به اندازه کافی گندزدایی شده باشند، قرار ندهید.
عملیات ترقیق سازی را بوسیله دمش هوا از طریق پیپت به داخل محیط کشت انجام ندهید. از یک وسیله که به دهان و به انتهای پیپت وصل می‌شود برای پیشگیری از بلعیدن اتفاقی ماده استفاده کنید.

5- خطرات تشعشع

از حوادثی که ممکن است در مواجه با پرتوهای خطرناک پیش بیاید، اجتناب کنید.
تمامی افراد مرتبط با مواد رادیواکتیو بایستی خطرات بهداشتی همراه آنرا بدانند.
در آزمایشگاههای پرتو ایکس، فرابنفش و مواد رادیواکتیو، یک دستورالعمل ایمنی مناسب یا کتابچه ایمنی آزمایشگاه تهیه نمایید.

6- خطرات فیزیکی

از تجهیزاتی با روکش خراب یا شکسته استفاده نکنید.
تمامی تجهیزات الکتریکی را اتصال به زمین داده یا از دو عایق استفاده کنید.
الکتریسیته: استفاده نادرست از وسایل الکتریکی می تواند موجب نشت برق، حریق، انفجار و شوکهای الکتریکی خطرناک شود.

7- خطرات مکانیکی

تجهیزات آزمایشگاهی نیازمند حفاظ گذاری شامل پمپهای خلا، مخلوط کننده ها، خردکننده ها و آسیاب ها می باشند.
تجهیزاتی از قبیل سانتریفوژ ها که دارای قطعات با سرعت بالا هستند و ابزارهایی که ارتعاش دارند برای پیشگیری از تمایل به خروج از مرکزشان در محلی دور از بطریها و سایر موادی که ممکن است از روی قفسه ها یا میز در اثر ارتعاش بیافتد قرار میگیرد.

8- خطرات گازهای تحت فشار

انتقال سیلندرهای گاز فقط بوسیله گاریها و ماشینهای مخصوص انجام می شود
سیلندرهای گاز اگر به صورت نامناسب حمل شوند ممکن است منفجر شده یا مانند راکت پرتاب شوند
اگر آتش گیر باشد دارای خطرات قابل مشاهده بوده و اگر محتویاتشان سمی باشد، منجر به مرگ می شوند
سیلندرهای گاز بطور ایمن و مناسب انبار شده، منتقل و استفاده شوند و رگلاتور از روی سیلندرها در طی ذخیره سازی و انتقال برداشته شده و درپوش نصب گردد

9- اصول کلی ایمنی در آزمایشگاهها

سیگار کشیدن ممنوع است.
اجتناب از شوخی های بی مورد
توجه کافی به مخاطرات مواد شیمیایی
هرگز صورت بینی و چشمهایتان را لمس نکنید
خوردن و آشامیدن در آزمایشگاه ممنوع است
از وسایل حفاظت فردی مناسب استفاده شود

10- آزمایشگاه استاندارد OSHA

همه مواد شیمیایی دارای MSDS باشد.
به پرسنل اطلاعات وآموزش لازم داده شود.
فردی بعنوان مدیر ایمنی شیمیایی معین شود.
باید آلایندههای موجود در محل کار پرسنل زیر حد مجاز باشد.

11- علائم خطر در آزمایشگاه

در مورد علایم هشدار دهنده میتوان گفت: این علائم بر روی مواد و دستگاه های آزمایشگاهی باید نصب شوند و توسط کمیته ایمنی هر آزمایشگاه بررسی شود و نبودن آنها امتیاز یک منفی برای یک آزمایشگاه خواهد بود.

12- رعایت نکات اساسی جهت کار کردن در شرایط ایمن در آزمایشگاه‌ها

پوشیدن روپوش آزمایشگاهی در محیط آزمایشگاه الزامی است.
ظروف، دستکش و میز کار آلوده را باید بخوبی با آب سرد شست.
ظروف، دستکش و میز کار آلوده را باید بخوبی با آب سرد شست.
مواد شیمیایی و فرار باید در ظروف دربسته نگهداری شوند تا از امکان پخش بخارات و ذرات آنها جلوگیری شود.
در هنگام تماس با این مواد حتماً از دستکش‌های مخصوص برای هر ماده استفاده کنید و در صورت تماس مواد با بدن، محل تماس را با آب سرد جاری حداقل برای مدت 5 دقیقه شستشو دهید.
همه مواد شیمیایی مورد استفاده باید به برچسب‌هایی که کلمات سمی یا خطرناک روی آنها نوشته‌ شده مجهز باشند. و به علائم هشدار دهنده بر روی وسایل و مواد شیمیائی توجه کامل شود.

13- MSDS

مخفف Material Safety Data Sheet به معنای برگه های اطلاعات ایمنی مواد شیمیائی است. این اطلاعات میتواند با شکل و شمایل یک آرم و یا بصورت برگه ای حاوی اطلاعات نوشتاری باشد.

14- وضعیت عمومی آزمایشگاه‌ها

جایگزینی مواد، تجهیزات و فرآیندهای پرخطر با مواد و تجهیزات با خطر کمتر یا بدون خطر.
جایگزینی مواد، تجهیزات و فرآیندهای پرخطر با مواد و تجهیزات با خطر کمتر یا بدون خطر.
هوای آزمایشگاه به‌ هیچ‌وجه نباید آلوده باشد. استشمام هرگونه بو در آزمایشگاه، حتی نشان ‌دهنده عدم ایمنی و آلودگی آن آزمایشگاه است.

15- تجهیزات ایمنی برای آزمایشگاه

پتوهای حریق
دوشهای ایمنی
سپرهای حفاظتی
جعبه های ایمنی
شوینده های چشمی
تجهیزات خاموش کننده آتش

16- اقدام ایمنی در موقع پاشش مواد شیمیایی

اگر پاشش در خارج از هود اتفاق بیفتد، کلیه کارکنان باید تخلیه شوند.
گزارش دقیق پاشش شامل نام ماده شیمیایی، مقدار پاشش، محل دقیق پاشش و... تدوین و ارائه گردد.

17- هودهای آزمایشگاهی

هودهای فیوم: برای حفاظت کارکنان از مواد خطرناک، هودهای فیوم جریان هوایی را از آزمایشگاه درون هود، فراهم می کنند. هوا، بعلاوه هر ماده سمی توسط هود مکش می شود.
هودهای با جریان آرام:‌ هود جریان آرام، هوایی برای اجتناب از آلودگی نمونه ها بوسیله محیط آزمایشگاه فراهم میسازد اما هیچ سیستم مکشی نداشته و کارگران را از نمونه‌های منتشر شده حفاظت نمی کند.
هودهای خطرناک بیولوژیک: هود خطر بیولوژیکی یک هود فیوم با جریان آرام ویژه است که برای پیشگیری از آلودگی بیولوژیکی کشتها بصورت همزمان، ارگانیسمهای کشت را از تماس با کارگران، انتقال ارگانیسمهای زنده یا اسپور بوسیله جریان غشایی و سیستم مکش جلوگیری می‌کند.
رسپیراتورها: رسپیراتورها بایستی برای موقعیتهای اضطراری که در مواجهه با گازها، فیومها یا آیروسلها بوجود می‌آید در دسترس باشد و اتاق قبل از ورود تهویه گردد.

18- تجهیزات حفاظت فردی آزمایشگاه:

این تجهیزات شامل: روپوش آزمایشگاه، دستکش ها، کفشها، کلاه و... می باشد.

19- ذخیره سازی مواد

در ذخیره سازی مواد ضروری است که بدانیم:

حلالهای آتش گیر را در محفظه هایی که بوسیله NFPA تایید شده یا یخچالهای ضد حریق نگهداری کنید.
از مخزنهای برچسب دار استفاده کنید و محوطه ای جداگانه برای انبار کردن مواد خطرناک بیولوژیک یا بسیار سمی در نظر بگیرید.
مواد شیمیایی که واکنش می دهند یا آتش سوزی باعث می شوند را با هم انبار نکنید. ترجیحا ترکیبات و مواد خطرناک را در یک محل مشخص انبار نمایید.

20- کیتهای ریزش شیمیایی

از کیتهای با سایز مناسب برای جمع آوری اسیدها،‌ قلیاها و حلالها استفاده کنید.
محیطهای کاری و انبار را با کیتهای ریزش شیمیایی مجهز کنید که از منابع تجاری یا در آزمایشگاه تهیه می شود.

21- مدیریت پسماندهای خطرناک

چهار اولویت در مدیریت پسماندها خطرناک شامل:

کاهش ریسک مواجهه افراد
ایجاد حداقل ممکن پسماند
کاهش سمیت پسماندها با جدا سازی
حداقل پتانسیل آسیب به محیط زیست

22- روشهای دفع مواد زاید آزمایشگاه

این روشها شامل: سوزاندن، تبخیر سازی، هضم کردن، واکنش شیمایی و... می باشد.

23- نکات ایمنی در دفع مواد زاید آزمایشگاه

استفاده از PPE برای حمل و نقل
اجتناب از دفع مواد شیمیایی در فاضلاب
پر کردن ظروف پسماند شیمیایی در زیر هود
شستشوی کلیه ظروف شیشه ای و پلاستیکی پس از اتمام کار

24- اصول ایمنی در آزمایشگاه

گرمای خشک و عملیات شیمیایی برای استریل سازی وسایل غیرپلاستیکی به کار می‌رود.
تمامی مواد سمی یا عفونی و تمامی تجهیزات آلوده یا وسایل را قبل از شستن، انبار کردن یا از بین بردن، ضدعفونی کنید.
اتوکلاو کردن یکی از روشهای استریل سازی است اگر تجهیزات در کیسه های پلاستیکی درون اتوکلاو قرار دارد به آن آب بیافزایید تا گرما مرطوب باشد.

جهت مشاهده سایر دوره ها کلیک نمایید

ثبت نام نیمه حضوری ثبت نام غیر حضوری درخواست برگزاری دوره درون سازمانی